تقسیم هند و آغاز تنش‌ها

پس از تقسیم هند در سال ۱۹۴۷، استان بنگال بر اساس ترکیب مذهبی ساکنان آن تقسیم شد. بخش غربی به هند پیوست و بخش شرقی به عنوان ایالتی از (پاکستان) به نام بنگال شرقی (و بعداً پاکستان شرقی) شناخته شد. اما این اتحاد از همان ابتدا با مشکلات اقتصادی، فرهنگی و زبانی روبه‌رو بود.

در سال ۱۹۴۸، دولت (پاکستان) که تحت سلطه پاکستانی‌های غربی بود، اعلام کرد که اردو تنها زبان ملی کشور خواهد بود. این تصمیم اعتراضات گسترده‌ای را در میان گویشوران بنگالی که اکثریت جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دادند، برانگیخت.

جنبش زبان بنگالی و اعتراضات ۱۹۵۲

دولت (پاکستان) اعتراضات را ممنوع کرد، اما در ۲۱ فوریه ۱۹۵۲، دانشجویان دانشگاه (داکا) و فعالان دیگر تظاهراتی را سازمان‌دهی کردند. در جریان این تظاهرات، پلیس به روی معترضان آتش گشود و چهار دانشجو کشته شدند.

پس از این رویداد، اعتراضات ادامه یافت و درگیری‌ها شدت گرفت. بسیاری از مردم در حمایت از زبان بنگالی جان خود را از دست دادند. این جنبش در نهایت منجر به این شد که در ۲۹ فوریه ۱۹۵۶، زبان بنگالی به عنوان یکی از زبان‌های ملی پاکستان به رسمیت شناخته شود.

استقلال بنگلادش و تأثیر جنبش زبان مادری

پس از جنگ استقلال (بنگلادش) در ۱۹۷۱، این کشور به عنوان یک کشور مستقل با زبان رسمی بنگالی تأسیس شد. فداکاری دانشجویانی که جان خود را برای حق استفاده از زبان مادری‌شان از دست دادند، اکنون در روز جهانی زبان مادری گرامی داشته می‌شود.

این جنبش، نه‌تنها یک مطالبه زبانی، بلکه نمادی از برابری، حقوق بشر، مبارزه با ظلم و تلاش برای رهایی از سلطه حکومت پاکستان بود.

به رسمیت شناختن جهانی روز زبان مادری

در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۹، سازمان یونسکو روز ۲۱ فوریه را به عنوان روز جهانی زبان مادری (IMLD) اعلام کرد و از سال ۲۰۰۰، این روز به طور رسمی در سراسر جهان گرامی داشته شد.

این پیشنهاد توسط رفیق‌الاسلام، یک کانادایی بنگالی‌تبار که در ونکوور کانادا زندگی می‌کرد، مطرح شد. او در ۹ ژانویه ۱۹۹۸ طی نامه‌ای به کوفی عنان (دبیرکل سازمان ملل متحد)، درخواست کرد که اقداماتی برای حفظ زبان‌های در معرض خطر انجام شود. وی پیشنهاد کرد که ۲۱ فوریه به یاد قربانیان کشته‌شده در (داکا) به عنوان روز جهانی زبان مادری انتخاب شود.

در ادامه، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۸، آن سال را به عنوان سال بین‌المللی زبان‌ها اعلام کرد تا بر تنوع زبانی و فرهنگی و تقویت چندزبانی در سطح جهانی تأکید شود. همچنین، در ۱۶ می ۲۰۰۹، این سازمان از کشورهای عضو خواست تا از حفاظت و حفظ تمام زبان‌های جهان حمایت کنند.

اهمیت روز جهانی زبان مادری و نقش آن در توسعه پایدار

هر ساله، مراسم روز جهانی زبان مادری با یک موضوع خاص برگزار می‌شود. برای مثال، موضوع سال ۲۰۱۸ بر حفظ تنوع زبانی و ترویج چندزبانی برای حمایت از اهداف توسعه پایدار سازمان ملل (SDGs) تمرکز داشت.

هدف شماره ۴ توسعه پایدار (SDG 4) که بر آموزش تأکید دارد، به نقش زبان‌های مادری در آموزش کودکان در سال‌های اولیه پرداخته است. استفاده از زبان مادری در آموزش ابتدایی نه‌تنها دسترسی به تحصیل را تسهیل می‌کند، بلکه برابری آموزشی برای اقوام بومی و گروه‌های اقلیت زبانی را نیز ارتقا می‌دهد.

همچنین نگاهی بیندازید به «تاریخ زنان در ایالات متحده»

گرامیداشت روز جهانی زبان مادری در بنگلادش

در بنگلادش، روز ۲۱ فوریه یک تعطیل رسمی است و با نام “شهید دیبوش” (Shohid Dibosh) یا “روز شهدا“ شناخته می‌شود. این روز یکی از مهم‌ترین روزهای تاریخ (بنگلادش) است.

در این روز، مردم با اهدای تاج گل به یادمان شهدا، احترام خود را به قربانیان جنبش زبان نشان می‌دهند. همچنین، این روز فرصتی برای بزرگداشت فرهنگ و زبان بنگالی و حمایت از سایر ملت‌هایی است که برای حفظ زبان و فرهنگ خود تلاش می‌کنند.

نتیجه‌گیری

روز جهانی زبان مادری یادآور اهمیت حفظ تنوع زبانی و فرهنگی در جهان است. این روز نه‌تنها به افتخار قربانیان جنبش زبان بنگالی گرامی داشته می‌شود، بلکه فرصتی برای حمایت از زبان‌های در معرض خطر و ترویج چندزبانی در سراسر جهان محسوب می‌شود.

سازمان ملل و یونسکو تأکید دارند که زبان مادری، پایه‌ای برای آموزش، برابری اجتماعی و توسعه پایدار است. به همین دلیل، حمایت از زبان‌های بومی و اقلیت‌های زبانی گامی مهم در راستای حفظ میراث فرهنگی جهانی خواهد بود.

منابع

• تاریخچه‌ای کوتاه از روز جهانی زبان مادری ، نوشته Bangla Carava