مهمترین اقدامات امیرکبیر و تحولی در تاریخ ایران

امیرکبیر یکی از بزرگ‌ترین اصلاح‌گران تاریخ ایران بود. مهمترین اقدامات امیرکبیر در راستای ایجاد اصلاحات مدنی و حکومتی، از جمله برجسته‌ترین دستاوردهای او محسوب می‌شود. با تأسیس حکومت منظم و قانون‌مدار، امنیت مالی و جانی در کشور برقرار شد و به شدت از فساد و بی‌عدالتی کاسته شد.

یکی از اصلاحات اصلی امیرکبیر، مبارزه با فساد و برقراری عدالت در دستگاه قضائی بود. در این زمینه، او قوانینی را برای حکام وضع کرد که اجازه نمی‌دادند از مردم پولی به ناحق گرفته شود. در نامه‌ای به جان داوود (8 رمضان 1267)، امیرکبیر به این موضوع اشاره کرد که هیچ‌کس از این پس نمی‌تواند به خود جرئت بدهد که از مردم پولی به زور بگیرد. او به‌ویژه از سپاهیان که همیشه مظهر زورگویی بودند، خواست که دست از تعدی به مردم بردارند.

اصلاحات قضائی امیرکبیر

امیرکبیر همچنین در عرصه قضائی اصلاحاتی انجام داد که آن را از فساد خارج ساخت. او رشوه‌خواری را در دستگاه قضائی ممنوع کرد و نظارت بر محاکم شرع را تقویت کرد. به‌طور مثال، یکی از ملاهایی که به ناحق شهادت داده بود و رشوه دریافت کرده بود، از لباس روحانیت عزل شد و برای عبرت دیگران، عمامه‌اش برداشته و کلاه به سرش گذاشته شد.

تجدید قدرت حکام و اصلاحات اجتماعی

امیرکبیر در حوزه حکومتی نیز تحولاتی را آغاز کرد. قبل از او، حکام ایالات ایران با قدرت‌های بی‌حد و مرز، به ظلم و فساد در میان مردم پرداخته بودند. اما امیرکبیر با صدور دستورالعمل‌هایی به حکام، بر اصلاح روش‌های حکمرانی و کاهش ظلم در جامعه تأکید کرد. در این دستورالعمل‌ها آمده بود که هر متهمی پس از تحقیق و بررسی دقیق باید مجازات متناسب با جرم خود را دریافت کند و از شکنجه‌های بی‌رحمانه جلوگیری شود.

امیرکبیر؛ نماد وطن‌پرستی و اصلاح‌طلبی

امیرکبیر به‌عنوان یک شخصیت اصلاح‌طلب، به دنبال ایجاد یک ایران مدرن و پیشرفته بود. در این راه، او از هیچ تلاشی دریغ نکرد و می‌خواست ایران را از عقب‌ماندگی‌های تاریخی نجات دهد. به قول دکتر پولاک، «امیرکبیر مظهر وطن‌پرستی بود و چیزی را که برای ملت ایران مفید می‌دانست، با همه وجود دنبال کرد.»

لیست مهمترین اقدامات امیرکبیر

• تأسیس مدرسه دارالفنون
• انتشار روزنامۀ وقایع اتفاقیه
• رسیدگی به وضع مالیه
• حذف القاب و عنوان‌ها
• ایستادگی مقابل درباریان
• اصلاحات اجتماعی
• ایجاد قراولخانه
• اصلاح وضع چاپارخانه دولتی
• توجه به تولید و آبادی اراضی
• مبارزه با شکنجه
• سر و سامان دادن به ارتش
• اصلاحات مذهبی

سخن بزرگان درباره امیرکبیر

شخصیت‌های مختلف تاریخی، از جمله «قائم‌مقام»، نیز در مورد امیرکبیر نظرات مثبتی دارند و او را فردی با ویژگی‌های برجسته‌ای می‌دانند که در تاریخ ایران جایگاه خاصی دارد. در میان تمامی مقامات ایران و مشرق‌زمین، امیرکبیر بدون شک یکی از بی‌همتا‌ترین چهره‌هاست که در تاریخ جدید ایران ثبت شده است.

پایان دوره اصلاحات امیرکبیر

متاسفانه، اقدامات اصلاحی امیرکبیر پس از مرگ او متوقف شد و دوران حکومت قاجار به وضعیت پیشین خود بازگشت. به گفته میرزا عباسعلی خان ، «کشتن امیرکبیر بزرگترین خیانت سلسله قاجار به مردم ایران بود.» با این حال، میراث اصلاحات او همچنان در تاریخ ایران باقی مانده است.

منابع

• راوندی، تاریخ اجتماعی ایران، فصل۲، زمامداری امیرکبیر

همچنین نگاهی بیندازید به:
«قرارداد دارسی : امتیازی که منجر به ملی شدن نفت شد»