افسانه فرود کوکولکان

هر ساله، دو بار در سال، هزاران گردشگر به شهر باستانی مایاها، چیچن ایتزا، واقع در شبه‌جزیره یوکاتان مکزیک، می‌آیند تا شاهد فرود کوکولکان باشند. آن‌ها در اطراف هرم این سایت، که توسط فاتحان اسپانیایی “ال کاستیلو” (El Castillo) یا “قلعه“ نامیده شد، جمع می‌شوند.

طبق افسانه‌ها، کوکولکان، خدای مار پردار، از آسمان‌ها فرود می‌آید، پیروان خود را بر روی زمین برکت می‌دهد و سپس به جهان زیرین، یا شیبالبا (Xibalba)، راهی می‌شود. در واقع، هنگام اعتدال بهاری و پاییزی، خورشید در حال غروب سایه‌ای به شکل مار بر روی نرده‌های شمالی ال کاستیلو می‌اندازد که گویی مار در حال خزیدن از پله‌ها است. این جلوه با سرهای مجسمه‌های مار در پایه هرم تقویت می‌شود.

رازهای درون هرم ال کاستیلو

در حالی که بازدیدکنندگان این پدیده را از بیرون مشاهده می‌کنند، باستان‌شناسان تقریباً صد سال است که در حال کاوش داخل هرم هستند. تحقیقات باستان‌شناسی در ال کاستیلو نه تنها خاک و سنگ‌های سازنده هرم‌های مزوامریکایی را آشکار کرده است، بلکه دو هرم قدیمی‌تر و شاید ورودی به دنیای زیرین، یا همان شیبالبا را نیز نشان داده است.

ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد ال کاستیلو

با ساختار متقارن جذاب، سکوهای پله‌ای منظم و معبدی در رأس آن، ال کاستیلو یکی از شناخته‌شده‌ترین هرم‌های مزوامریکایی محسوب می‌شود. این هرم احتمالاً بین سال‌های ۱۰۵۰ تا ۱۳۰۰ میلادی توسط تولتک-مایاها ساخته شده است، زمانی که جمعیت مایاها رو به کاهش بود.

این هرم نه تنها به دلیل ارتباطش با فرود کوکولکان شهرت دارد، بلکه ارتباطی عمیق با گاه‌شمار مایا نیز دارد. هر یک از چهار طرف هرم دارای پلکانی با ۹۱ پله است. مجموع تعداد پله‌ها، همراه با معبد در رأس آن، ۳۶۵ عدد است که برابر با تعداد روزهای سال خورشیدی مایاهاست. معبد بالای هرم تنها توسط کاهنان مورد استفاده قرار می‌گرفت که آیین‌های مقدس را در ارتفاعی اجرا می‌کردند که آن‌ها را به خدایان آسمان نزدیک‌تر می‌کرد.

ممنوعیت ورود به هرم و کشف معابد داخلی

کاهنان مایا از طریق یکی از چهار پلکان هرم بالا می‌رفتند تا به معبد برسند اما هرم برای ورود طراحی نشده بود. با این حال، در دهه ۱۹۳۰ گروهی از کاوشگران با بررسی‌های خود کشف کردند که هرم یا معبدی کوچک‌تر درون ال کاستیلو قرار دارد. تحقیقات بیشتر نشان داد که این هرم داخلی دارای ۹ سکو، یک پلکان واحد و معبدی با بقایای انسانی، تختی به شکل پلنگ مزین به یشم و مجسمه‌ای به نام چاک مول (Chac Mool) است.

چاک مول نوعی مجسمه مایایی از یک پیکره مردانه انتزاعی است که در حالت نیمه‌خوابیده قرار دارد و کاسه‌ای در دست دارد که برای قربانی‌ها استفاده می‌شد. محققان بر این باورند که این هرم دوم بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلادی ساخته شده است.

کشف هرم سوم درون ال کاستیلو

در اواسط دهه ۲۰۱۰، باستان‌شناسان با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری غیرتهاجمی، هرم دیگری را کشف کردند که درون دو هرم دیگر مدفون شده بود. طبق فرضیات آن‌ها، این هرم سوم بین سال‌های ۵۵۰ تا ۸۰۰ میلادی ساخته شده و ممکن است یک پلکان و یک قربانگاه داشته باشد.

کشف هرم‌های تو در تو در تمدن مزوامریکا اتفاقی غیرمعمول نیست. برای مثال، بررسی‌های هرم خورشید در تئوتیئواکان، که حدود ۱۰۰ میلادی در نزدیکی مکزیکوسیتی ساخته شد، نشان داد که این هرم احتمالاً بر روی سه ساختار قدیمی‌تر بنا شده است. پژوهشگران معتقدند که حاکمان برای نمایش قدرت و برتری بر پیشینیان خود، بر روی ساختمان‌های قدیمی‌تر بناهای جدیدی می‌ساختند.

تونل‌ها و رودخانه‌های زیرزمینی؛ دروازه‌ای به دنیای زیرین؟

در دهه ۱۹۷۰، باستان‌شناسان شبکه‌ای از غارها و تونل‌های زیرزمینی را در زیر هرم خورشید کشف کردند که به رودخانه‌های زیرزمینی شهر متصل بودند. این موضوع نشان داد که ساخت این هرم در آن موقعیت خاص عمدی بوده است.

کشف مشابهی در چیچن ایتزا انجام شد. در دهه ۲۰۱۰، باستان‌شناسان با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری مدرن، در زیر هرم ال کاستیلو یک سنوته (Cenote) یا حفره بزرگ آبی را شناسایی کردند. این حفره شباهت زیادی به سنوته مقدس چیچن ایتزا دارد که در شمالی‌ترین بخش شهر واقع شده است.

اهمیت سنوته در آیین‌های مایا

سنوته مقدس با فرقه خدایان باران، چاک‌ها (Chacs) مرتبط بود و محل قربانی‌های مذهبی محسوب می‌شد. در این مکان، اشیای گران‌بهایی مانند یشم، طلا، مس و حتی انسان‌ها قربانی می‌شدند. این حفره‌های زیرزمینی نه تنها منبع آب شیرین برای مایاها بودند، بلکه ورودی‌هایی به شیبالبا، یا همان “جایگاه وحشت”، دنیای زیرین در باور مایاها محسوب می‌شدند.

ال کاستیلو؛ محور جهان در باور مایاها؟

در سال ۲۰۱۸، تیمی از باستان‌شناسان کاوش‌هایی را برای یافتن ارتباط بین سیستم آب‌های زیرزمینی چیچن ایتزا و سنوته زیر ال کاستیلو آغاز کردند. اگر این سنوته زیرزمینی اثبات شود، ال کاستیلو نه‌تنها به‌عنوان پلکانی برای نزدیک شدن کاهنان به خدایان آسمان، بلکه دروازه‌ای به دنیای شیاطین و ارواح در دنیای زیرین نیز شناخته خواهد شد.

این کشف نشان می‌دهد که ال کاستیلو ممکن است مرکز کیهانی (Axis Mundi) در باور مایاها باشد—نقطه‌ای که زمین، آسمان و جهان زیرین را به هم متصل می‌کند. اگرچه این نظریه هنوز نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، اما نشان می‌دهد که این هرم نقش بسیار مهم‌تری در دین مایاها داشته است، بیش از آنچه تاکنون باستان‌شناسان و گردشگران تصور می‌کردند.

منابع

• دانشنامه بریتانیکا ، داخل هرم چیچن ایتزا چه چیزی قرار دارد؟ 🔗

همچنین نگاهی بیندازید به:
«همه چیز درباره کولوسئوم»