ریشه نام کشورهای آمریکای جنوبی در یک نگاه

• ونزوئلا: نام‌گذاری به‌خاطر شباهت خانه‌های بومیان روی آب به شهر ونیز در ایتالیا، یعنی «ونیز کوچک».
• آرژانتین: برگرفته از کلمه لاتین «argentum» به معنای نقره، ناشی از تصورات اروپایی‌ها درباره معادن نقره.
• اروگوئه: چند نظریه درباره معنی نام؛ از جمله «رودخانه پرنده اُرو» یا «رودخانه حلزون‌ها» از زبان بومی گوآرانی.
• پاراگوئه: احتمالاً به معنی «رودی که منشأ دریاست» یا برگرفته از نام قوم بومی پایاگوا.
• شیلی: ریشه‌ای چندگانه، از نام رئیس قبیله بومی «تیلی» تا معنای «پایان دنیا» یا «مرغان دریایی».
• پرو: احتمالاً از نام یک حاکم محلی به نام «بیرُو» یا سوءتفاهم زبانی در زمان حضور کاوشگران اسپانیایی.
• بولیوی: نام‌گذاری به افتخار سیمون بولیوار، رهبر جنگ‌های استقلال آمریکای لاتین.
• برزیل: برگرفته از نام درخت «پائو برازیل» با چوب سرخ رنگ و ارزشمند در تجارت.
• سورینام: از نام قوم بومی «سورینِن» و پسوند محلی «-امه» به معنای دهانه رودخانه.
• اکوادور: برگرفته از موقعیت جغرافیایی روی خط استوا.
• کلمبیا: از نام کریستف کلمب، کاشف ایتالیایی، و نمادی برای دنیای جدید.
• گویان: نام بومی به معنی «سرزمین آب» که به دلیل زمین‌های مرطوب منطقه انتخاب شده است.
• گویان فرانسه: ترکیبی از ریشه نام گویان و تاریخ استعمار پنج مستعمره در منطقه.

ریشه نام ونزوئلا

در سال ۱۴۹۹، گروهی از کاشفان اسپانیایی به سرپرستی آلونزو د اوخدا و نقشه‌بردار معروف آمیریگو وسپوچی به سواحل شمالی آمریکای جنوبی رسیدند. آن‌ها در این منطقه روستاییان بومی را دیدند که خانه‌هایشان را به شکل کلبه‌های چوبی کوچک روی آب‌های خور و خلیج‌ها ساخته بودند. این نوع ساخت‌وساز برای اروپایی‌ها بسیار یادآور شهر تاریخی ونیز در ایتالیا بود، جایی که خانه‌ها روی کانال‌های آبی قرار داشتند.

به همین دلیل، این کاشفان نام «Venezuela» به معنای «ونیز کوچک» را برای این منطقه انتخاب کردند. در ابتدا این نام تنها برای منطقه‌ای کوچک به کار می‌رفت، اما به مرور زمان به کل این سرزمین اطلاق شد.

ریشه نام آرژانتین

نام «آرژانتین» ریشه در زبان لاتین دارد و از واژه «argentum» به معنی «نقره» گرفته شده است. این نام به دلیل تصورات اولیه کاوشگران اروپایی درباره ثروت‌های طبیعی این سرزمین انتخاب شد. در قرن شانزدهم، اروپایی‌ها باور داشتند که این منطقه مملو از معادن نقره و فلزات گرانبها است.

کاوشگران اسپانیایی که اوایل قرن شانزدهم وارد این منطقه شدند، شنیده بودند که در کوه‌ها و مناطق اطراف رودخانه «ریو د لا پلاتا» (به معنی «رودخانه نقره») معادن نقره وجود دارد. به همین دلیل، این رودخانه به این نام شناخته شد و تصور می‌شد که از طریق آن می‌توان به سرزمین‌های پر از نقره دست یافت.

اما این باور اشتباه بود و معادن نقره قابل توجهی در این منطقه پیدا نشد. با این وجود، نام «آرژانتین» باقی ماند و نمادی از چشم‌انداز و امیدهای استعمارگران اروپایی به ثروت‌های طبیعی این سرزمین شد.

ریشه نام اروگوئه

ریشه و معنای نام «اروگوئه» با چندین نظریه مختلف همراه است. یکی از مشهورترین این نظریه‌ها از طبیعی‌دان اسپانیایی، فلیکس د آزارا است که معتقد بود «اروگوئه» به معنای «رودخانه پرنده اُرو» است. اُرو پرنده‌ای بومی در جنگل‌های شمال شرق آرژانتین و جنوب برزیل است و در زبان بومی گوآرانی، «urú» به این پرنده اشاره دارد.

نظریه دیگری نام کشور را به معنی «رودخانه حلزون‌ها» تفسیر می‌کند. در این تعبیر، کلمه «اوروگوآ» به معنای «حلزون» یا «حلزون دریایی» و پسوند «ای» به معنی «آب» یا «رودخانه» است. این نظریه توسط دو مبلغ یسوعی، نیکولاس دوران ماستریلی و آنتونیو روئیز د مونتویا که دانش عمیقی از زبان گوآرانی داشتند، مطرح شده و بعدها مهندس خوزه ماریا کابرِر، آن را تایید کرد.

همچنین تفسیر دیگری وجود دارد که «اروگوئه» به معنی «رودخانه پرندگان» است؛ جایی که «uru» به معنی پرنده و «guay» به معنی آب یا رودخانه آمده است.

در نهایت، تفسیر فرهنگی و شعری این نام توسط شاعر مشهور اروگوئه‌ای، خوآن زوریا د سان مارتین، ارائه شده که «رودخانه پرندگان رنگی» یا «رودخانه پرندگان نقاشی شده» را نشان می‌دهد. اگرچه این برداشت از نظر تاریخی دقیق نیست، اما از نظر فرهنگی در کشور اروگوئه اهمیت ویژه‌ای دارد.

ریشه نام پاراگوئه

نام پاراگوئه از زبان بومی گوآرانی گرفته شده، اما تاکنون توافق قطعی درباره منشأ دقیق آن وجود ندارد. یکی از رایج‌ترین نظریه‌ها این است که «پاراگوئه» به معنای «رودی است که منشأ دریاست».

نظریه دیگری که توسط فلیکس د آزارا، نظامی و دانشمند اسپانیایی مطرح شده، بر پایه واژه‌های «payaguá-y» یا «payaguá-i» است. در این دیدگاه، نام پاراگوئه یا به قوم بومی پایاگوا که در کنار رودخانه زندگی می‌کردند اشاره دارد یا برگرفته از نام یکی از بزرگان محلی به نام «Paraguaio» است.

تفسیر دیگری از پل گروژاک، تاریخ‌نگار فرانسوی-آرژانتینی، نقل شده که نام پاراگوئه را به معنای «رودی که از دریا می‌گذرد» می‌داند. این احتمالاً به منطقه باتلاقی و گسترده گرن پانتانال اشاره دارد.

خوان ناتالیسیو گونزالس، رئیس‌جمهور پیشین پاراگوئه، نیز باور داشت که پاراگوئه به معنی «رود ساکنان دریا» است.

ریشه نام شیلی

نام «شیلی» ریشه‌ای پیچیده و چندگانه دارد و درباره منشأ آن نظریه‌های متعددی مطرح شده است. یکی از قدیمی‌ترین روایت‌ها توسط دیگو ده روزالس، وقایع‌نگار اسپانیایی قرن هفدهم، نقل شده است. او می‌گوید که اینکاها دره آکونکاگوا را «چیلی» می‌نامیدند. این نام تحریفی از نام رئیس قبیله‌ای بومی به نام «تیلی» از قوم پیکونچه بود که در قرن پانزدهم بر این منطقه حکومت می‌کرد.

نظریه دیگری به شباهت جغرافیایی دره آکونکاگوا با دره کاسما در پرو اشاره دارد؛ جایی که در گذشته شهری به نام «چیلی» وجود داشت. همچنین، برخی معتقدند نام «شیلی» از واژه‌ای بومی گرفته شده که به معنی «پایان دنیا» یا «مرغان دریایی» است.

برای نخستین بار، نام «شیلی» توسط بازماندگان سفر اکتشافی دیگو د آلماگرو در سال‌های ۱۵۳۵ تا ۱۵۳۶ استفاده شد. این افراد که از جنوب پرو به این منطقه آمده بودند، خود را «مردان شیلی» می‌نامیدند. در نهایت، آلماگرو با نام‌گذاری دره ماپوچو به «شیلی»، این نام رواج یافت و تثبیت شد. جالب اینکه در زبان انگلیسی، تا اوایل قرن بیستم، شکل قدیمی‌تر «Chili» رایج بود و سپس به تدریج به شکل امروزی «Chile» تغییر یافت.

ریشه نام پرو

نام کشور پرو احتمالاً از «بیرُو»، نام یک حاکم محلی که اوایل قرن شانزدهم در نزدیکی خلیج سن میگل (در منطقه‌ای که امروزه پاناما است) زندگی می‌کرد، گرفته شده است. فاتحان اسپانیایی که در سال ۱۵۲۲ وارد این منطقه شدند، بر این باور بودند که این بخش جنوبی‌ترین منطقه دنیای جدید است. هنگامی که فرانسیسکو پیزارو به مناطق جنوبی‌تر حمله کرد، این مناطق به نام «بیرُو» یا «پرو» شناخته شدند.

روایت دیگری نیز توسط اینکا گارسلاسو دلا وگا، نویسنده و فرزند یک شاهزاده اینکا و یک فاتح اسپانیایی، ارائه شده است. او معتقد بود که نام «بیرُو» در واقع واژه‌ای ساده و بومی بوده که خدمه یکی از کشتی‌های اکتشافی فرماندار پدرو آریاس داویلا به طور تصادفی از یک بومی شنیدند و به دلیل نبود زبان مشترک، دچار سوءتفاهم شدند.

در نهایت، پادشاهی اسپانیا در سال ۱۵۲۹ با قرارداد تولدو این نام را رسمیت بخشید و امپراتوری اینکا که تازه کشف شده بود را به عنوان استان پرو تعیین کرد.

ریشه نام بولیوی

نام کشور بولیوی برگرفته از سیمون بولیوار، رهبر ونزوئلایی جنگ‌های استقلال آمریکای لاتین است. زمانی که منطقه چارکاس (Charcas) که امروز بخش بزرگی از بولیوی را تشکیل می‌دهد، از استعمار اسپانیا آزاد شد، آنتونیو خوزه دِ سوکره، رهبر ونزوئلا و از یاران بولیوار، با سه گزینه مواجه بود: الحاق چارکاس به جمهوری تازه تأسیس پرو، پیوستن به ایالات متحد ریو دلا پلاتا (آرژانتین امروزی)، یا اعلام استقلال کامل و تشکیل کشوری جدید.

سوکره تصمیم گرفت یک کشور مستقل ایجاد کند و در ۶ اوت ۱۸۲۵، با حمایت مردم محلی، این کشور را به افتخار سیمون بولیوار، جمهوری بولیوار نامید. چند روز بعد، نماینده‌ای به نام مانوئل مارتین کروز در کنگره پیشنهاد داد: «اگر از رومولوس، روم ساخته شد، پس باید از بولیوار، بولیوی ساخته شود.» این نام در تاریخ ۳ اکتبر ۱۸۲۵ به‌طور رسمی پذیرفته شد.

ریشه نام برزیل

نام برزیل (Brazil) احتمالاً از واژه پرتغالی «pau-brasil» گرفته شده است؛ نام درختی با چوبی بسیار ارزشمند که زمانی به‌وفور در سواحل این کشور رشد می‌کرد. واژه «brasil» در زبان پرتغالی به معنای «سرخ همچون اخگر» است و ریشه آن ترکیبی از کلمه «brasa» به معنی «اخگر» و پسوند «-il» (که برگرفته از پسوند لاتینی -iculum یا -ilium است) دانسته می‌شود.

با این حال، برخی پژوهشگران این ریشه‌شناسی را عامیانه می‌دانند و احتمال می‌دهند که نام این گیاه از واژه‌ای عربی یا آسیایی برای گیاهان سرخ‌رنگ گرفته شده باشد.

چوب درخت «پائو برازیل» رنگ قرمز تیره‌ای داشت و در صنعت نساجی اروپا بسیار ارزشمند بود. این چوب اولین محصول تجاری مهمی بود که از سرزمین برزیل استخراج می‌شد. در قرن شانزدهم، بومیان منطقه مقادیر زیادی از این چوب را برداشت می‌کردند و در ازای آن کالاهای مصرفی اروپایی دریافت می‌کردند.

در اسناد رسمی پرتغالی، نام اولیه این سرزمین «سرزمین صلیب مقدس» (Terra da Santa Cruz) بود. اما به دلیل تجارت گسترده چوب برازیل، در میان دریانوردان و بازرگانان اروپایی، نام «سرزمین برازیل» (Terra do Brasil) رایج شد. این نام به مرور جای نام رسمی را گرفت و امروزه به صورت «Brazil» شناخته می‌شود.

جالب است بدانید که در زبان گوارانی (Guarani)، برزیل را «Pindorama» می‌نامند که به معنای «سرزمین نخل‌ها» است.

ریشه نام سورینام

ریشه نام کشور سورینام احتمالاً از نام یکی از اقوام بومی این منطقه به نام «سورینِن» گرفته شده است، قومی که در زمان نخستین برخورد اروپایی‌ها در این سرزمین زندگی می‌کردند. جالب است بدانید که پسوند «-امه» (-ame) که در اسم‌هایی مانند رودخانه کوپن‌امه (Coppename) دیده می‌شود، احتمالاً از زبان محلی لوکونو آمده است. در این زبان، واژه‌های «ایما» (eima) یا «آیما» (aima) به معنی «دهانه رودخانه» یا «نهر» هستند.

اولین منابع اروپایی که به این منطقه رسیدند، نام رودخانه‌ای که بعدها مستعمره‌ها در کنارش ساخته شدند را به شکل‌های مختلفی ثبت کرده‌اند. برای مثال، در یکی از گزارش‌ها به شکل «شوریناما» (Shurinama) آمده است. هلندی‌ها در سال ۱۵۹۸ این نام را «سورینامو» (Surinamo) نوشتند و در سندی دیگر در سال ۱۶۱۷ به شکل «سورنَن» (Surrenant) آمده است.

در سال ۱۶۳۰، وقتی انگلیسی‌ها اولین مستعمره اروپایی را کنار این رودخانه بنا کردند، نام آن را «Surinam» نوشتند که این شکل برای مدت‌ها در زبان انگلیسی باقی ماند.

با گذشت زمان و تأثیر تلفظ‌ها و نوشتارهای متفاوت در زبان‌های اروپایی، نام این منطقه به شکل‌های مختلفی مانند Sername، Soronama، Serrinam و Surrinam ثبت شده است.

ریشه نام اکوادور

ریشه نام کشور اکوادور به خط استوا برمی‌گردد. اولین اشاره به این نام در سال ۱۸۲۶ در کتاب «اخبار محرمانه آمریکا» ثبت شده است؛ کتابی که شامل مطالعات قرن هجدهم و مأموریت ژئودزی فرانسه بود. در این اثر، سرزمین‌های اکوادور به‌عنوان حوزه قضایی «دادگاه سلطنتی کیتو» معرفی شده‌اند.

نام «جمهوری اکوادور» به خط استوا اشاره دارد که از شرق به غرب از میان خاک این کشور عبور می‌کند. پس از جدایی این منطقه از جمهوری بزرگ کلمبیا در سال ۱۸۳۰، حکومت جدید نام کشور را با الهام از موقعیت جغرافیایی خاص آن، یعنی خط استوا، انتخاب کرد تا نمادی از جایگاه ویژه‌اش باشد.

ریشه نام کلمبیا

نام «کلمبیا» برگرفته از نام خانوادگی کاشف و دریانورد ایتالیایی، کریستف کلمب، است. در ابتدا این نام به عنوان اشاره‌ای به کل دنیای جدید یا قاره آمریکا به کار می‌رفت.

سال ۱۸۱۹، جمهوری کلمبیا تأسیس شد که شامل سرزمین‌های سابق سلطنتی نیو گرانادا بود؛ منطقه‌ای که امروزه کشورهای کلمبیا، پاناما، ونزوئلا، اکوادور و شمال غربی برزیل را در بر می‌گیرد.

در سال‌های بعد، با جدایی بخش‌های مختلف و استقلال آن‌ها، ناحیه کاندینامارکا به کشوری مستقل به نام گرانادای نو تبدیل شد. در سال ۱۸۶۳، گرانادای نو رسماً نام خود را به «ایالات متحده کلمبیا» تغییر داد و نهایتاً در سال ۱۸۸۶، نام کنونی «جمهوری کلمبیا» را به‌کار گرفت.

ریشه نام گویان

اولین ساکنان شناخته شده گویان کنونی، قوم آراواک‌ها بودند. آنها این سرزمین را «گویانا» به معنی «سرزمین آب» نامیدند، چرا که این منطقه دارای زمین‌های مرطوب و سواحل پوشیده از مانگرو و مرداب بود.

بعدها، قبیله کاریب‌ها آراواک‌ها را از این منطقه رانده و خود بخش بزرگی از آن را تحت سلطه درآوردند. کاریب‌ها سپس به سمت جزایر دریای کارائیب مهاجرت کردند و این دریا به نام آن‌ها نامگذاری شده است.

ریشه نام گویان فرانسه

بخش اول نام کشور گویان فرانسه که یکی از ناحیه‌های فرادریایی فرانسه است، همان ریشه نام کشور گویان را دارد که پیش‌تر به آن اشاره کردیم. بخش دوم این نام ریشه در دوران استعمار دارد؛ زمانی که پنج مستعمره در امتداد سواحل این منطقه نام‌گذاری شده و تحت سلطه قدرت‌های مختلف قرار داشتند.

این پنج منطقه به ترتیب از غرب به شرق عبارت بودند از:

• گویانای اسپانیایی (که اکنون منطقه گویانا در ونزوئلا است)
• گویانای بریتانیایی (گویانای کنونی)
• گویانای هلندی (سورینام امروزی)
• گویانای فرانسوی
• گویانای پرتغالی (آماپا در برزیل امروزی)

منابع

• گردآوری شده در تحریریه «تاریخ زون»