در آغاز قرن بیستم، اجرای حکومت خودگردان ایرلند (Home Rule) که به معنای انتقال اداره کشور از بریتانیا به ایرلند بود، محتمل به نظر می‌رسید. اما این موضوع باعث شد که اقلیت اتحادیه‌گرا (Unionist) که عمدتاً پروتستان و وفادار به بریتانیا بودند، بیش از پیش با این ایده مخالفت کنند و سرانجام هم این اختلاف زمینه ساز تقسیم ایرلند شد.

در نهایت، حکومت خودگردان ایرلند به رسمیت شناخته شد، اما شامل شش شهرستان پروتستان‌نشین اولستر (یکی از چهار استان ایرلند) در شمال شرق جزیره نمی‌شد. این تصمیم باعث شد که در سال ۱۹۲۰ ایرلند شمالی تأسیس شود و همچنان بخشی از بریتانیا باقی بماند. در همین حال، با امضای معاهده انگلیس-ایرلند (Anglo-Irish Treaty) در دسامبر ۱۹۲۱، ایالت آزاد ایرلند (Irish Free State) به عنوان یک قلمرو مستقل در امپراتوری بریتانیا به رسمیت شناخته شد. این وضعیت به این معنا بود که ایالت آزاد ایرلند به‌عنوان یک کشور خودگردان در اتحادیه کشورهای مشترک‌المنافع باقی ماند و پادشاه بریتانیا همچنان رئیس حکومت آن محسوب می‌شد.

پیش‌زمینه تقسیم ایرلند

بریتانیا به مدت قرن‌ها بر جزیره ایرلند حکومت می‌کرد و در این مدت، در درجات مختلف، همیشه نوعی مقاومت در برابر این حکومت وجود داشت. این مقاومت یا از طریق خشونت یا از طریق نمایندگان سیاسی که مسائل مربوط به ایرلند را در پارلمان مطرح می‌کردند، نشان داده می‌شد.

به طور کلی، در ایرلند دو دیدگاه سیاسی اصلی وجود داشت. ملی‌گرایان ایرلندی که عمدتاً از جمعیت کاتولیک بودند، چندین بار سعی کردند حکومت خودگردان ایرلند (Home Rule) را محقق کنند. این ایده در دهه‌های آخر قرن نوزدهم به طور جدی مطرح شد و به یک امکان واقعی تبدیل شد. نمایندگان پارلمان از حزب پارلمانی ایرلند به رهبری جان ردموند با حزب لیبرال متحد شدند که به طور کلی از ایده حکومت خودگردان ایرلند حمایت می‌کردند. در نهایت، پس از سه تلاش برای تصویب آن در پارلمان، حکومت خودگردان ایرلند در ۱۹۱۴ به قانون تبدیل شد.

در کنار این، یک اقلیت بزرگ پروتستان در ایرلند زندگی می‌کرد که عمدتاً در شمال‌شرقی استان اولستر بودند. این اتحادیه‌گرایان اعتقاد داشتند که ایرلند باید همچنان بخشی از پادشاهی متحد بریتانیا باقی بماند و به شدت با درخواست برای حکومت خودگردان ایرلند مخالفت می‌کردند، زیرا نگران بودند که با تصویب این قانون، به عنوان یک اقلیت پروتستان، تحت سلطه اکثریت کاتولیک‌ها قرار گیرند.

در سال ۱۹۱۴، هر دو طرف به مرز جنگ داخلی رسیدند. مسئله حکومت خودگردان برای مدت زمان جنگ جهانی اول به تعویق افتاد، اما بلافاصله پس از پایان جنگ، دوباره در دستور کار قرار گرفت. ملی‌گرایان پیشرفته که عمدتاً توسط حزب شین فین رهبری می‌شدند، در انتخابات عمومی ۱۹۱۸ اکثریت کرسی‌ها را به دست آوردند و تصمیم گرفتند که پارلمان خود را در دوبلین تأسیس کنند.

درگیری‌های جدیدی آغاز شد که به جنگ استقلال ایرلند تبدیل شد و بیش از دو سال طول کشید. این جنگ با امضای معاهده انگلیس-ایرلند در دسامبر ۱۹۲۱ به پایان رسید و ایالت آزاد ایرلند تأسیس شد. قبل از این، قانون دولت ایرلند ۱۹۲۰ نیز اجازه ایجاد یک پارلمان جداگانه در ایرلند شمالی را داده بود که در ژوئن ۱۹۲۱ به‌وجود آمد و عملاً جزیره ایرلند را به دو قسمت تقسیم کرد.

بررسی اسناد تقسیم ایرلند: تحلیل پوستر ۱۹۱۰ درباره حکومت خودگردان ایرلند

۱. جان ردْموند (John Redmond) در این تصویر چه می‌کند؟

جان ردْموند که لباس سبز به تن دارد، در حال تلاش برای جلب حمایت از حکومت خودگردان ایرلند (Home Rule) است. او رهبر حزب پارلمانی ایرلند بود و در این زمان فشار زیادی بر دولت لیبرال وارد می‌کرد تا این لایحه را تصویب کند.

۲. جان بول (John Bull) در این تصویر چه می‌کند؟

جان بول که لباس قرمز به تن دارد، نماینده بریتانیا است. در این کارتون، احتمالاً نشان داده شده که او در حال مقاومت در برابر خواسته‌های ملی‌گرایان ایرلندی است.

۳. جان بول چه کسی را در کارتون‌های سیاسی نمایندگی می‌کند؟

جان بول یک شخصیت نمادین در کارتون‌های سیاسی است که به‌عنوان نماینده بریتانیا و دولت آن به تصویر کشیده می‌شود. این شخصیت اغلب در کارتون‌های قرن نوزدهم و بیستم برای نشان دادن سیاست‌های بریتانیا به کار می‌رفت و نقش مشابهی با “عمو سام” در ایالات متحده داشت.

۴. هنرمند در این کارتون چه پیامی درباره حکومت خودگردان ایرلند می‌دهد؟

احتمالاً هنرمند قصد داشته مخالفت بریتانیا با حکومت خودگردان ایرلند را نشان دهد. جان ردْموند به‌عنوان نماینده ملی‌گرایان ایرلندی به تصویر کشیده شده که در تلاش است خواسته‌های ایرلند را به تصویب برساند، در حالی که جان بول (بریتانیا) به‌عنوان یک نیروی مقاوم در برابر این تغییرات نشان داده شده است.

بررسی اسناد تقسیم ایرلند: معاهده انگلیس-ایرلند (Anglo-Irish Treaty) دسامبر ۱۹۲۱

۱. تأخیر در اجرای حکومت خودگردان ایرلند پس از جنگ جهانی اول

پس از پایان جنگ جهانی اول، اجرای حکومت خودگردان ایرلند (Home Rule) بار دیگر به تعویق افتاد. این تأخیر خشم ملی‌گرایان ایرلندی را برانگیخت و باعث شد که حزب شین فین (Sinn Féin) که نام آن به معنی «خودِ ما» است، علیه حکومت بریتانیا قیام کند.

۲. جنگ استقلال ایرلند

اعضای شین فین و ارتش جمهوری‌خواه ایرلند (IRA) علیه نیروهای بریتانیایی وارد جنگی چریکی شدند که به عنوان جنگ استقلال ایرلند (Irish War of Independence) شناخته می‌شود. این درگیری بیش از دو سال طول کشید و با تلفات و خشونت‌های گسترده‌ای همراه بود.

۳. امضای معاهده انگلیس-ایرلند (۱۹۲۱)

پس از بیش از دو سال نبرد، سرانجام در دسامبر ۱۹۲۱ معاهده‌ای بین نمایندگان ایرلند و بریتانیا امضا شد که ایالت آزاد ایرلند (Irish Free State) را تحت شرایط خاصی تأسیس کرد. بر اساس این معاهده:

• ایرلند از حکومت مستقیم بریتانیا آزاد شد و به یک کشور خودگردان تبدیل شد.
• ایالت آزاد ایرلند همچنان عضوی از کشورهای مشترک‌المنافع بریتانیا باقی ماند.
• بریتانیا همچنان کنترل بر ایرلند شمالی را حفظ کرد، زیرا شش شهرستان اولستر ترجیح دادند که جزئی از بریتانیا باقی بمانند.

بررسی اسناد تقسیم ایرلند: نامه چارلز مک‌لورینان (۱ ژوئن ۱۹۲۲)

۱. تشکیل ایرلند شمالی در سال ۱۹۲۰

در زمان تصویب حکومت خودگردان ایرلند (Home Rule) و امضای معاهده انگلیس-ایرلند (Anglo-Irish Treaty) در ۱۹۲۱، ایرلند شمالی به عنوان یک بخش جداگانه از بریتانیا شکل گرفت. این تصمیم به‌طور عمده به دلیل ترکیب جمعیتی مذهبی منطقه بود. از میان نه شهرستان استان اولستر، تنها شش شهرستان که اکثریت آن‌ها پروتستان و اتحادیه‌گرا بودند، در قلمرو ایرلند شمالی باقی ماندند. سه شهرستان دیگر که جمعیت کاتولیک بیشتری داشتند، به ایالت آزاد ایرلند (Irish Free State) پیوستند.

۲. تأثیرات این تقسیم بر کاتولیک‌های ایرلند شمالی

چارلز مک‌لورینان، یک کاتولیک ساکن ایرلند شمالی، در نامه خود به لُرد چنسلر بریتانیا مشکلاتی را که کاتولیک‌های ایرلند شمالی پس از این تقسیم با آن مواجه بودند، شرح داده است. بسیاری از کاتولیک‌های ساکن در ایرلند شمالی احساس کردند که در یک کشور تحت سلطه اتحادیه‌گرایان پروتستان قرار گرفته‌اند که برای آن‌ها تبعیض قائل می‌شدند.

۳. اهمیت این منبع تاریخی

این نامه یک سند تاریخی مهم است زیرا نشان می‌دهد که پس از تقسیم ایرلند، تبعیض مذهبی و تنش‌های قومی میان کاتولیک‌ها و پروتستان‌ها افزایش یافت. این اختلافات در نهایت منجر به درگیری‌های طولانی‌مدت شد که در دهه‌های بعد به بحران‌های بزرگی مانند دوران مشکلات (The Troubles) در ایرلند شمالی انجامید.

بررسی اسناد تقسیم ایرلند: نقشه تقسیم مذهبی ایرلند شمالی و کمیسیون مرزی ایرلند

۱. کمیسیون مرزی ایرلند (Irish Boundary Commission)

پس از امضای معاهده انگلیس-ایرلند (Anglo-Irish Treaty) در ۱۹۲۱، تصمیم گرفته شد که یک کمیسیون مرزی تشکیل شود تا مرز دقیق بین ایالت آزاد ایرلند (Irish Free State) و ایرلند شمالی را تعیین کند. این کمیسیون موظف بود مرزهایی را که در سال ۱۹۲۲ رسم شده بود، بازبینی کند و اگر لازم باشد، تغییرات کمی اعمال کند.

۲. گزارش کمیسیون و تغییرات اندک در مرزها

کمیسیون مرزی در نهایت در ۱۹۲۵ گزارش خود را منتشر کرد و پیشنهاد کرد که تنها تغییرات اندکی در مرزها اعمال شود. این تصمیم در نهایت نارضایتی‌هایی ایجاد کرد، زیرا برخی از ایرلندی‌ها انتظار داشتند که مرزها تغییرات بیشتری را تجربه کنند تا جوامع کاتولیک بیشتری از ایرلند شمالی به ایالت آزاد ایرلند منتقل شوند.

۳. ترس از ایجاد بی‌نظمی بیشتر

با توجه به حساسیت وضعیت در ایرلند شمالی و احتمال ایجاد تنش‌های بیشتر مذهبی و سیاسی، دولت‌های ایرلند آزاد، ایرلند شمالی و بریتانیا توافق کردند که مرزهای اولیه که در ۱۹۲۲ ترسیم شده بودند، همچنان به قوت خود باقی بمانند. این اقدام به منظور جلوگیری از هرگونه بی‌نظمی و ناراحتی‌های بیشتر انجام شد.

۴. عدم انتشار گزارش تا سال ۱۹۶۹

گزارش نهایی کمیسیون مرزی تا سال ۱۹۶۹ منتشر نشد. این تاخیر در انتشار گزارش باعث ایجاد شایعات و ابهامات زیادی در مورد تصمیمات کمیسیون شد. تنها پس از گذشت دهه‌ها، گزارش کمیسیون به طور کامل در دسترس عموم قرار گرفت.

منابع

• آرشیو ملی بریتانیا